ТАБИҒАТЫ
Дәл осы аймақтың табиғи байлығы мен ұлттық саябақтың арқасында Катонқарағай туристердің, саяхатшылардың, зерттеушілер мен фотографтардың назарын аударатын орталыққа айналды.
Бұл жерде, Азияның қақ ортасында, тау жоталарымен көмкерілген, көлдері мен өзендері балықтарға бай, ормандар мен аңғарларға толы, адам қолы тимеген табиғаттың оңаша бұрышы бар.
Бүкіл дүниежүзілік мұхиттардан бірдей қашықтықта орналасқан Мұзтау тауының шыңы аймақтың ең әйгілі табиғи нысаны болып табылады, бірақ ол жалғыз емес.
Бұл бөлімде аймақтың негізгі табиғи көрікті жерлері, флора мен фаунаның қысқаша анықтамасы, сондай-ақ марал шаруашылығы саласының пайда болуы, дамуы және бүгінгі жағдайы туралы қысқаша мәліметберілген.
Шыңдар:
4605 м
над у.м.
Мұзтау тауы – Алтайдың ең биік нүктесі
3373 м
над у.м.
Бүркітауыл тауы – Оңтүстік Алтайдың екінші ең биік шыңы
Жоталар:
Нарын
Сарымсақты
Тарбағатай
Оңтүстік Алтай
Листвяга
Қатын
Сарқырамалар
Көккөлсарқырамасы
таңғажайып, сиқырлы табиғаттың ерекше туындысы, Қазақстанның Алтай сарқырамаларының ішіндегі ең ірісі. Мұзтаутауыныңетегіндеорналасқанжәнесарқырамаға тек атпеннемесежаяужетугеболады. Биіктігі - 60 метр, ені - 10 метр;
Рахман сарқырамасы «Верониканыңшашы»
каскадты түрдегісар қырамалардың қатарына жатады. Атауыжоқағынныңсуы гранит пен тақтатас жартастарының арасына үшсатылы күрілдеуіктей тар ағынментүседі. Рахмансарқырамасы–Рахман қайнарларыши пажайының маңайындағы көрнекті табиғинысандардыңбірі. Бұл танымдық демалыстың таптырмас нысаны болып табылады.
Арасансарқырамасы «Батырдыңмұрты
Рахманов көліненағатын Арасанөзенінқұрайды. КішіАрасанкөлінен (теңіздеңгейінен 1734 м биіктікте) өткенненкейінол тез сипатқаиеболып, тау жыныстары мен алыптастардыңарасымен жылдамжылжиды.
Язовый/Язовысарқырамасы
Язовое көліне аттас жолдың бойында орналасқан және 10 күркілдеу іктен тұрады. Мұндағы өзен жартас сілеміне соғылып, тар, таяз шатқалдан кесі пөтеді. Кішкентай қырлар бірінен соң бірікішігірім кемерлер мен шоңғалдардан тұрады.
Ауданның гидрографиялық желісі сансыз көлдерден, өзендерден және бұлақтардан тұрады.
Өзендер:
Бұқтырма өзені - ауданның солтүстік шекарасынан ағып шығатын, Ертістің ең ірі саласы болып табылады.
Нарын өзені -ауданды шығыстан батысқа қарай кесіп өтетін, ең үлкен өзендердің екіншісі болып саналады.
Ақ Берел - Бұқтырманың оң саласы болып келеді.
Сарымсақ –Катонқарағай ауылы, - Сарымсақ өзенінің аңғарында орналасқан (Сарымсақты өзені), Сарымсақты тау жотасының солтүстік беткейлерінің етегінде.
Катонқарағай ауданының көлдерін жеке атап өту қажет.
Кейбір дереккөздерде Катонның «Көлдер алқабы» немесе «Көлдер өлкесі» деген анықтамасын табуға болады және бұл шынымен де солай.
Ұлттық табиғи саябақтың периметрі бойынша 400-ден астам көл түрлеріндей тұщы су қоймалары орналасқан.
Олардың ішіндегі ең танымалдары:
Рахман көлі
Язёвое/Язовое көлі немесе Қаракөл
Бұқтырма көлі (Шангин)
Тихое
Маралье
Харьюзовое
Черновое (Қалмыш).
Рахман көлі
өлі көл болып саналады, онда балықтар да, басқа да жанды ағзалар дажоқ. Аңыз бойынша, ол ішкі жағынан екі жартыға бөлінеді, олардың арасында түкті қарт адам тұратын әуе кеңістігі бар. Егер сіз ай толған кезде көлдің ортасына дейін қайықпен жүзсеңіз, сол қарт қызыққұмар адамды өз үйіне сүйреп адып кетеді. Көлдің қонақжайсыз иесі туралы қорқынышты оқиғаларды әлі ешкім растаған жоқ, бірақ ғалымдар Рахманның балықтар жоқтығын радонның жоғары концентрациясымен түсіндіреді. Алайда, дәл осы «жансыздық» адам ағзасына жандандыратын күш береді.
Язёвое / ЯзовоекөлінемесеҚаракөл.
КөркемҚаракөлкөлі - 3 кг дейінжететін язь балығы бар аймақтағыжалғызкөл.
Ғылыми, мәдени және практикалық құндылығы:
Көл Мұзтауға, Көккөл сарқырамасына және Көккөл кенішіне апаратын негізгі жолда орналасқан.
Су қоймасы теңіз деңгейінен 1685 м биіктікте, Қатын мұздығының бір тармағы жүретін қатпарда орналасқан. Оның ұзындығы 3 шақырым, ені 800 м, Язевое көлінің тереңдігі 10 м жетеді.Көлге екі кішігірім атаусыз өзен және көптеген бұлақтар құяды, сол жерден Язевая өзені ағып өтеді.
Көл әлемнің түкпір-түкпірінен келген фотографтармен танымал, ашық ауа-райында көлдің беті Мұзтау тауының шыңдарын бейнелейді және сіз таңғажайып сұлулық суреттеріне куә бола аласыз.
Биік тау көлі мәртебесіне қарамастан, жазда, жақсы ауа-райында «Алтай мен Сібірдің ең биік шыңы көрінісімен шомылу» әсерімен суға шомылуға болады.
Көл атауының пайда болуы туралы екі аңыз белгілі:
Бірінші аңыз бойынша: 1763 жылы Рахманов деген аңшы жараланған маралдың қанды ізімен қуып бара жатып, онықайнарлардың буы ішінде тұрғанын табады. Аңдыөлтіргенненкейін, қарт Рахманов маралдың аяғында ғыжараның қанкетпегенін және оның жартысысау қабықшасы мен тартылғанынанықтады, бұлаңшыны қаттытаң ғалдырды. Ревматизм мен ауырғанол керемет қайнарларды қолданып көрудішешті және екіапталық шомылу данкейінөзінсауығып кеткенін сезінді.
Екінші аңыз бойынша қазақ Абдрахман қыстатауға аңаулауға барады, аңаулап, тоңып, өзініңөлімін сезіп, аңғарғатү сугешешімқа былдайды. Мұнда олжерден көтерілген буды байқап, ыстық қайнарларын табады. Аңшысу ғажылынып, шомылғаннан кейінерекше сергектік сезініп, үйге оралғанда қазақтарға олжатуралыайтып береді. Содан бері қайнарларға алдымен қазақтар, кейін орыстаркеле бастайды. Қайнарлар Абдрахман деп аталды, кейін Рахман деп қысқартылды.
Радон ванналары бұлаймаққа бірегей шипажайдыңдаң қынәкелді. Олартері-бұлшықет жүйесінің ауруларына ұсынылады: миозит, остеохондроз, артроз және артрит. Радонның пайда болуысиреккездесетін гранит мин ералдарында кездесетін радиоактивті элементтердіңыдырау өнімдері мен байланысты.
Әлемде мұндай көздердіңсаны онга да жетпейді деп саналады.
Флора мен Фауна
Қазақстандағы Катонқарағай ұлттық саябағы флора мен фаунаға өте бай. Мұнда Қазақстанның Қызыл кітабына енген өсімдіктер мен жануарлардың алуан түрлері шоғырланған.
Флора қылқан жапырақты ағаштар басым болатын 34% ормандармен: шырша, Сібір балқарағайы, балқарағай, шырша; сондай - ақ жапырақты ағаштар-қайың мен көктерек, көптеген мүктер, қыналар мен саңырауқұлақтар мен ұсынылған.
Фауна құстардың, жануарлардың, балықтардың және бауырымен жорғалаушылардың 360-тан астам түрімен ұсынылған. Орманда қоңыр аю, бұлғын, қасқыр мен түлкі, бұлан, сілеусін кездестіруге болады. Мұнда құстардың ішінде қырықбуын, қарақұйрық, қарақұйрық, қыран жапалақ, тырна мекендейді. Омыртқалылардан қосмекенділер (бақалар) және бауырымен жорғалаушылар (кесіртке, жылан) кездеседі.
Фауна немесе Фауна сияқты марал өкілі ерекше назар аударуға лайық деп саналады.
Қазір Катонқарағай өңірінің он бір шаруа қожалығында жылына алты мыңға жуық марал мен теңбіл бұғы өсіріледі, тоғыз тоннаға жуық шикі мүйіз немесе 3,3 тонна концентрлі өнім ретінде өндіріледі. Сегіз шаруашылық асыл тұқымды шаруашылық ретінде аттестациядан өткен.Ауданның тоғыз шаруашылығында жазғы кезеңде жыл сайын 30 мыңға дейін адам сауықтырылатын пантотерапиялық ауруханалар жұмыс істейді. Осылайша, пантотерапия тек саланы ғана емес, сонымен қатар туристік индустрияны дамытудың көзіне айналды.
При девяти хозяйствах района в летний период функционируют пантолечебницы, в которых ежегодно проходят оздоровление до 30 тысяч человек. Таким образом, пантолечение становится локомотивом развития не только отрасли, как таковой, но и туристической индустрии.
Бұдан басқа, марал шаруашылығы өнімдерін ішкі нарықта сату үшін ауданда 1997 жылдан бастап Марал, бал, емдік шөптер мен тамырлар негізінде жиырма шақты өнім атауын шығаратын «Ақсу-ДЭЕН» Қазақстан-Корей бірлескен фармацевтикалық кәсіпорны жұмыс істейді. Фармацевтикалық цехтың өнімділігі жылына бес миллион бөтелке дәрілік заттар мен диеталық қоспаларды құрайды. «Марал» асыл тұқымды мал шаруашылығы да консервіленген мүйізден дәрі-дәрмек өндіруді меңгеруде.ЕШипалы панты өнімдерін Катонқарағай ауылындағы базардан сатып алуға болады.