«Қазақстан жерінің шетінде»
Ғаламшардағы ең жұмбақ орындардың бірі – Алтай.
Еліміздің шеткі шығыс нүктесі–Катон-Қарағай ауданы Шығыс Қазақстан облысы аумағының солтүстік-шығыс бөлігіналып жатыр және екі мемлекет шекарасының түйіскен жерінде орналасқан.
Солтүстік және солтүстік-шығыста аудан Ресей Федерациясының Алтай Республикасының Усть-Коксинский және Кош-Агачский аудандарымен, оңтүстік-шығыста Қытайдың Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданының Алтай округімен шектеседі.
Ауданның шеткі шығыс нүктесінен Моңғолияның батыс шекараларына дейінгі қашықтық шамамен 40 шақырым құрайды.
Катон-Қарағай арқылы саяхаттайотырып, Қазақстанның табиғатынғана емес, сонымен қатар Ресей Федерациясының аумағына жататын Қатынтауларының жоталарында көруге болады, ал оңтүстік кеқарасаңыз, Қытай Халық Республикасында орналасқан Аққұм және Блндкумқұм төбелерінің көріністері ашылады.
ТОПОНИМИКА
«Катон-Қарағай» атауының қалай пайда болғанын нақты айту қиын. Олшамамен 1871 жылык еңінен қолданыла бастағаны белгілі-солкезде ауданның әкімшілі корталығы Катон-Қарағай деп аталды.
Шығыс Қазақстанның топонимикасы туралы кітаптардан "Катон-Қарағай" топонимінің пайда болуы туралы ақпаратты табуға болады: Катон-Қарағай ауылының жанында үлкен қарағай (сосна) орманы (қазақшаағаштың аты -«қарағай») болған. Бұл жер қазақ және қалмақ тілдерінде «Котон»деп аталады. Осылайша «Катон-Қарағай» атауы пайда болды.
Егер сіз жергілікті үлкен жастытұрғындарымен сөйлесетін болсаңыз, атаудың пайда болуының көптеген нұсқалары бар екені белгілі болады. Қалмақ тілінен «катын» деген нұсқа бар. Бұл сөздің мағынасы - өте беделді әйел немесе ер адамның бірінші әйелі ретінде түсіндіріледі. Қалмақ тілінен «қарағай» ағаштан жасалған қоршау дегенді білдіреді. «Катон-Қарағай» қоршаудың арғы жағындағы құрметті әйел ретінде құрылып, қалыптасты. Бірақ біз ол кезде нені білдіретінін ешқашан біле алмаймыз. Бұл әйел үшін қауіпсіз орын деп тек қана болжауға болады. Бұл өте орынды…
БЕДЕР, КЛИМАТ
Ауданның бедері негізінен таулы. Барлық жағынан Катон-Қарағай Нарым, Сарымсақты, Тарбағатай, Оңтүстік Алтай, Листвяга, Қатын тау жоталарымен қоршалған.
Аудан нақты төрт климаттық аймаққа бөлінеді:
– Биік таулы (тундра-шалғынды)
- Таулы-орман, артық-ылғалды
- Таулы, орманды дала ылғалды
- Тау-дала.
Биік таулы және Таулы орман аймағының климаты өте ылғалды, орташа суық, кей жерлерде өте суық.
Жазда олөте ыстық болуы мүмкін, ал қыста -45 градусқа дейін қатты аяз болады. Таулардың шыңдары мұздықтардың үлкен қабаттарымен жабылған, сондықтан Катон-Қарағай таулы өзендер мен бұлақтарға толы. Мұндай тұрақсыз климат Алтайдың тау жүйелерінің географиялық орналасуымен байланысты. Жер бедері әртүрлі ландшафт тардың түйіскен жерінде орналасқан: таулыжерлер, аңғарлар, жазықтар, ормандар, шабындықтар және тундра.
Водопад на "Сарымсыкты"
Автор фото: Анатолий Савичев
Қарапайым тілмен айтқанда, таулы және ауылдық жерлердегі ауа-райы сәл өзгеше және бұл фактіні саяхатты жоспарлау кезінде ескерген жөн. Таулардаәдетте түнгі температура төменболады. Температураның орташа тәуліктік ауытқуы өте жоғары. Жаңбыр әдетте ұзаққа созылады және бірнеше күнге дейін созылуы мүмкін.
Біз қарапайым кестелер түрінде саяхатшылар үшін ең қажетті ақпаратты дайындадық. Жыл ішіндегі орташа тәуліктік температура, жауын - шашын мөлшері және күндізгі жарықтың ұзақтығы.
Бірнеше кеңестер:
*Катон-Қарағайға сапарыңызды жоспарлау кезінде, келесі сілтеме бойынша осы жақтаболу кезеңіне арналған ауа райы болжамын зерттеуді ұсынамыз https://www.gismeteo.kz/weather-caton-karagay-57825/now/
*Сондай-ақ, Катон арқылы ыңғайлы саяхатқа арналған киім тізімімен танысуға кеңес береміз. (киімтізімінеішкісілтеме).